Chương 1: Chuyến Bay Đầu Tiên Cùng Python

Chào mừng bạn đến với thế giới lập trình! Nếu bạn từng tò mò làm thế nào để máy tính thực hiện những điều kỳ diệu, từ việc hiển thị một trang web đến việc điều khiển một con tàu vũ trụ, thì chương này chính là điểm khởi đầu dành cho bạn. Chúng ta sẽ cùng nhau thực hiện “chuyến bay” đầu tiên, một chuyến bay ngắn nhưng vô cùng quan trọng, để khám phá ngôn ngữ lập trình Python.

Lập trình là gì?

Hãy tưởng tượng bạn đang hướng dẫn một người bạn làm bánh. Bạn sẽ phải đưa ra một loạt các chỉ dẫn rất cụ thể và theo đúng thứ tự: “Lấy 2 quả trứng”, “Đập trứng vào tô”, “Thêm 100g bột mì”,… Nếu bạn sai một bước, chiếc bánh có thể sẽ không thành công.

Lập trình cũng tương tự như vậy. Đó là quá trình bạn viết ra các chỉ dẫn (instructions) để máy tính thực hiện một công việc nào đó. Những chỉ dẫn này được viết bằng một “ngôn ngữ” đặc biệt mà máy tính có thể hiểu, gọi là ngôn ngữ lập trình.

Tại sao nên chọn Python? 🐍

Giữa hàng trăm ngôn ngữ lập trình, tại sao Python lại là lựa chọn tuyệt vời cho người mới bắt đầu?

  • Dễ đọc, dễ viết: Cú pháp của Python rất trong sáng và gần gũi với tiếng Anh. Bạn sẽ thấy việc đọc code Python giống như đọc một văn bản hướng dẫn đơn giản. Điều này giúp bạn tập trung vào tư duy giải quyết vấn đề thay vì phải vật lộn với các quy tắc phức tạp.
  • Mạnh mẽ và linh hoạt: Đừng để sự đơn giản đánh lừa bạn. Python được sử dụng
  • Cộng đồng khổng lồ: Khi bạn gặp khó khăn, gần như chắc chắn đã có ai đó từng gặp vấn đề tương tự và đã có câu trả lời trên mạng. Một cộng đồng lớn mạnh có nghĩa là bạn sẽ có vô vàn thư viện (code viết sẵn) và sự hỗ trợ.

Các ứng dụng thực tế của Python

Python không chỉ là một ngôn ngữ để học, nó còn là công cụ tạo ra những sản phẩm bạn sử dụng hàng ngày:

  • YouTube: Dùng Python cho nhiều dịch vụ backend và xử lý video.
  • Instagram: Toàn bộ hệ thống backend được xây dựng trên Django, một framework của Python.
  • Netflix & Spotify: Dùng Python cho các thuật toán gợi ý phim/nhạc và phân tích dữ liệu.
  • NASA: Sử dụng Python để tự động hóa các tác vụ và tính toán khoa học.
  • Google: “Chúng tôi dùng Python ở mọi nơi” – là một trong những ngôn ngữ chính thức tại Google.

Hướng dẫn cài đặt môi trường

Bây giờ, hãy cùng nhau “xây dựng sân bay” cho chuyến bay của chúng ta. Môi trường làm việc gồm 2 thứ chính: Python (phiên dịch viên) và VS Code (sổ tay để viết chỉ dẫn).

1. Cài đặt Python:

  • Truy cập trang web chính thức: python.org.
  • Nhấn vào nút tải về phiên bản Python mới nhất.
  • Mở file vừa tải về. QUAN TRỌNG: Ở cửa sổ cài đặt đầu tiên, hãy tick vào ô “Add Python to PATH” trước khi nhấn “Install Now”. Điều này giúp máy tính của bạn có thể tìm thấy Python dù bạn ở bất kỳ đâu.
  • Kiểm tra: Sau khi cài đặt xong, mở Command Prompt (trên Windows) hoặc Terminal (trên macOS/Linux) và gõ lệnh python --version rồi nhấn Enter. Nếu bạn thấy hiện ra phiên bản Python (ví dụ: Python 3.12.4), bạn đã thành công!

2. Cài đặt Visual Studio Code (VS Code):

  • Truy cập trang web: code.visualstudio.com.
  • Tải về và cài đặt VS Code như một phần mềm bình thường.
  • Mở VS Code lên. Nhìn sang thanh công cụ bên trái, tìm biểu tượng các ô vuông (Extensions).
  • Trong ô tìm kiếm, gõ “Python” và cài đặt tiện ích của nhà phát hành Microsoft. Tiện ích này sẽ giúp VS Code hiểu và hỗ trợ bạn viết code Python tốt hơn.

Viết chương trình đầu tiên: print("Hello, World!")

Đây là một nghi thức truyền thống cho bất kỳ ai bắt đầu học lập trình. Hãy cùng thực hiện!

  1. Tạo một thư mục trên máy tính của bạn, ví dụ python_projects.

  2. Trong VS Code, vào File > Open Folder... và chọn thư mục python_projects bạn vừa tạo.

  3. Trên thanh Explorer bên trái của VS Code, nhấn vào biểu tượng trang giấy có dấu cộng để tạo file mới. Đặt tên file là hello.py. Đuôi .py rất quan trọng, nó báo cho máy tính biết đây là một file Python.

  4. Trong file hello.py vừa tạo, gõ chính xác dòng code sau:

    Python

    print("Hello, World!")

  5. Để chạy chương trình, bạn có thể nhấn vào biểu tượng hình tam giác (Play) ở góc trên bên phải màn hình.

Một cửa sổ Terminal sẽ hiện ra ở phía dưới, và bạn sẽ thấy dòng chữ Hello, World! xuất hiện.

Chúc mừng! Bạn vừa ra lệnh cho máy tính và nó đã tuân theo. Bạn đã chính thức trở thành một lập trình viên!

Cú pháp (Syntax) và Lỗi (Bug)

  • Cú pháp (Syntax): Là bộ quy tắc ngữ pháp của một ngôn ngữ lập trình. Trong ví dụ trên, print() là cú pháp đúng để yêu cầu máy tính in ra màn hình. Nếu bạn viết sai, ví dụ prin("Hello"), máy tính sẽ không hiểu và báo lỗi SyntaxError.
  • Lỗi (Bug): Là bất kỳ sai sót nào trong chương trình khiến nó không hoạt động như mong muốn. Một lỗi cú pháp là một loại bug. Đừng sợ bug! Mọi lập trình viên, kể cả những người giỏi nhất, đều tạo ra bug mỗi ngày. Việc tìm và sửa bug (gọi là debugging) là một kỹ năng cực kỳ quan trọng.

🎯 Tổng kết chương 1

Qua chương đầu tiên, bạn đã:

  • Hiểu được lập trình về cơ bản là đưa ra chỉ dẫn cho máy tính.
  • Biết được lý do Python là một ngôn ngữ tuyệt vời để bắt đầu.
  • Cài đặt thành công một môi trường lập trình chuyên nghiệp.
  • Tự tay viết và chạy được chương trình Python đầu tiên của mình.

Bạn đã có một khởi đầu tuyệt vời. Ở chương tiếp theo, chúng ta sẽ học cách để máy tính có thể “ghi nhớ” thông tin. Hãy sẵn sàng nhé!